جوان شیعه

بسم الله الرحمن الرحیم

زمان اجرای حکم خمس

در ضمن پنج  بخش به این مسأله پرداخته می شود.

بخش اول:‌خمس در روایات شیعه

در متون روایی شیعه روایات زیادی درباره خمس ارباح مکاسب وارد شده است که از مجموع این روایات ، فرد متتبع دریافت می کند که خمس در مورد ارباح مکاسب از احکام اسلامی است و باید آن را پرداخت نمود . اینک چند نمونه ای این روایات :

1.       روایت عیس بن مستفاد : ان رسول الله (ص) قال لابی ذر و سلمان و القمداد و ... اخراج الخمس من کل ما یملکه احد من الناس ...پیامبر (ص) به ابوذر ، سلمان و مقداد فرمود : و خمس مال را از تمامی ما یملک بپردازید .[1]

2.       روایت حکیم مؤذن : امام صادق (ع) فرمود :‌که در آیة « و اعلموا انما غنمتم »، مراد از غنیمت فواید و در آمدهای روزانه نیز هست .[2]

3.      روایت موثقه سماعه : از امام هشتم (ع) نقل می کند و می گوید از آن حضرت (ع) پرسیدم که در چه مواردی بایدخمس پرداخت کرد ، حضرت فرمود هر چه که بهره و درآمد مردم باشد .[3]

4.       روایت صحیحه علی بن مهزیار : از امام نهم (ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود که در ارباح مکاسب و تجارت واجب است خمس آن پرداخت شود .[4]

5.      روایت صحیحه ابان بن صلت : از امام هادی (ع) روایت نقل می کند که در درآمدهاخمس آن واجب است.[5]

بخش دوم: خمس در روایات اهل سنت

لزوم پرداخت خمس در درآمدهای کسب در چند روایت از رسول خدا(ص) وارد شده است:

الف. روایت هیئت اعزامی عبدالقیس

لما و قد عبدالقیس لرسول الله فقالوا: ان بیننا و بینک المشرکین و انا لا نصل الیک الاّ فى اشهر الحرم خمرنا بجمل الامره ان عملنا به دخلنا الجنة و ندعو الیه من ورائنا. قال: آمرکم باربع و انهاکم عن اربع، آمرکم بالایمان بالله و هل تدرون ما الایمان؟ شهادة ان لااله الاّالله و اقام الصلاة و ایتاء الزکاة و تعطوا الخمس من المغنم .[6]

قبیله عبدالقیس در بحرین و قطیف و احساء ساکن بودند و میان آنان و مدینه منوره صدها کیلومتر فاصله بود، نمایندگان این قبیله در ماه حرام، به خاطر امن بودن راه ها حضور پیامبر (صلی الله علیه وآله) رسیدند و یادآور شدند: میان ما و شما، مشرکان، حائل و مانع هستند و ما نمی توانیم در طول سال ازمیان آنان عبور کنیم وبه حضور شما در مدینه برسیم. از شما درخواست می کنیم،مرزهای میان اسلام و کفر را برای ما بیان کنید که اگر به آنها عمل کردیم به بهشت برویم و دیگران را نیز به آن دعوت کنیم. پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: من شما را به چهار چیز دعوت می کنم و از چهار چیز باز می دارم: چهار چیزی که به آن فرمان می دهم عبارتند از:

1. ایمان به خدا. آنگاه فرمود: می دانید ایمان به خدا چیست؟ پذیرفتن لا إله إلاّ الله است. 2. بپا داشتن نماز. 3. پرداخت زکات.

4. خمس درآمدها و به تعبیر پیامبر (صلی الله علیه وآله) : «وتعطوا الخمس من المغنم...»

اکنون سؤال می شود مقصود پیامبر (ص) از کلمه «مغنم» چه بوده است؟ در اینجا سه احتمال وجود دارد که دو تای آن مردود وسومی متعیّن است: 1. غنایم جنگی.   2. درآمدهایی که از غارتگری به دست می آید.   3. سود کسب و کار.

احتمال نخست به دلایلی باطل است: 1. آنان به پیامبر (ص) گفتند که میان ما وشما مشرکان حائلند و ما نمی توانیم در غیر ماه های حرام حضور شما برسیم. معنی این جمله این است که ما بر جان و مال خود از مشرکان می ترسیم و از منطقه خود نمی توانستند بیرون بیایند تا چه رسد به اینکه با مشرکان بجنگند و غنایمی را به دست بیاورند!!

2. هیچ مسلمانی نمی تواند بدون دستور پیامبر(ص) یا نماینده او به جهاد و جنگ بپردازد و این یکی از قوانین مسلم جهاد اسلامی است. اگر مقصود این باشد که آنان خمس غنایم جنگی را بپردازند، لازمه آن این است که بدون اذن پیامبر(ص) خودسرانه جهاد کرده، آنگاه خمس آن را بپردازند که یقیناً منظور روایت، این چنین نیست.

3. در جهاد اسلامی، کلیه غنایم به پیامبر(ص) تحویل می گردید و اوست که خمس آن را جدا می کرد و به تقسیم بقیه می پرداخت، در حالی که در این حدیث، خودِ افراد را مسئول پرداخت خمس می شمارد و می فرماید: «وتعطوا الخمس من المغنم». «از غنیمت، خمس آن را بپردازید» و این جز بر درآمدهای کار و کسب، بر چیزی منطبق نیست.