سفارش تبلیغ
صبا ویژن

جوان شیعه

آیه ولایت

                                 ولایت امام علی(ع) در آیه ولایت

  اِنَّما وَلیُّکُم الله وَ رسولُه و الذین امَنوا الذین یُقیمُونَ الصَّلوة و یُؤتونَ الزَّکاة و هُم راکِعون  (مائده/ 55)

ولی و سرپرست شما تنها خدا و رسول اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان ها که نماز را برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند.

 استدلا ل

1ـ آیه درشأن حضرت علی(ع)  نازل شده‌است. مرحوم علامه امینی درکتاب شریف الغدیر، جلد سوم، ازصفحه 156تا162، از66 نفر ازعلمای اهل سنت این شأن نزول را نقل نموده است.برخی از آن ها عبارتند از:

1)     تفسیر جامع البیان، طبری          

2)     تفسیرالقرآن العظیم، ابن کثیر

3)     تفسیر روح المعانی، آلوسی

4)     تفسیر الجامع الاحکام القرآن، قرطبی

5)     تفسیر النسفی، نسفی

  «انما»، افاده حصر می‌کند  (بمعنای فقط)

  «ولی»، به معنای اولی بالتصرف وسرپرست می باشد

نتیجه:  معنای آیه این است که تنها خداوند، رسول و امیرالمؤمنین (ع)  که در حال نماز، زکات داده است بر شما ولایت دارند.

توضیح استدلال:

 1ـ شأن نزول:  به شهادت روایات متواتر در منابع شیعه و اهل سنت، آیه ولایت در شأن حضرت علی(ع) ،  هنگام اعطاء زکات به فقیر، در حال نماز، نازل شده‌است و همه مفسران بر این امر اتفاق نظر دارند.

ابوذر غفاری می‌گوید:  « ای مردم بدانید که روزی با رسول خدا (ص)  نماز ظهر می‌خواندم، سائلی در مسجد از مردم چیزی خواست اما کسی به وی کمکی نکرد سائل دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت:  خدایا تو شاهد باش که من در مسجد رسول خدا(ص) درخواست کردم و کسی به من چیزی نداد در این حال، علی(ع)  در حال رکوع با انگشت دست راست خود اشاره به سائل کرد، سائل نزدیک رفته وانگشتر را از انگشت آن حضرت بیرون آورد.  باری رسول خدا  (ص) که ناظر تمامی‌این واقعه بود سر به‌سوی آسمان بلندکرد و عرضه داشت:  بارالها برادرم موسی چنین دعا کرد که:  رب اشرح لی صدری و. . .  بارالها، من محمد، نبیّ و برگزیده توأم، پروردگارا؛ شرح صدرم ارزانی دار و کارم را آسان گردان و از میان اهل بیتم، علی را وزیرم قرار ده و به این وسیله پشتم را محکم کن». آنگاه ابوذر گفت: هنوز دعای حضرت تمام نشده بودکه جبرئیل از ناحیه خدای‌عزوجل به حضور حضرت آمد و عرض کرد، محمد (ص)، بخوان:  انما ولیکم الله. . . 

2ـ «انما» در لغت عرب به معنای «فقط» و برای حصر می باشد و اهل لغت بر آن اتفاق نظر دارند.

3ـ در معنای «ولی» دو دیدگاه مطرح شده‌است.

الف)  مفسران شیعه:  ولی به معنای اولی با لتصرف و سرپرست می باشد.  

ب‌)      مفسران اهل سنت:  ولی به معنای ناصر و محب می‌باشد.

دلیل مفسران شیعه:  

 1ـ لغت:  اهل لغت، «ولیّ» را به معنای «اولی بالتصرف» آورده‌اند.

    2ـ حصر:  از آنجا که «انّما» مفید حصر است، محصور کردن نصرت ومحبت به خدا، رسول و امام علی(ع) بی معنی و مخالف با آیات و روایات است، زیرا نه تنها همه مؤمنین یار و یاور یکدیگرند بلکه قرآن کریم در سوره آل عمران، آیه 124و125 از یاری فرشتگان نسبت به مؤمنین خبر داده است  اما حصر ولایت در ایشان جایز می‌باشد.

3ـ وحدت سیاق:  چون «ولیّ»، نسبت به خداوند و رسول به معنای اولی بالتصرف است؛ جهت حفظ وحدت سیاق، نسبت به امام علی(ع)  نیز باید به همین معنی باشد.

نتیجه:با توجه به مقدمات سه گانه که انما به معنی حصر باشد ولی به معنای اولی بالتصرف ومراد از رکوع هم رکوع در نماز باشد،ولایت منحصراً در مورد خداوند،پیامبر اکرم وامیرالمومنین(ع)اثبات می شود.

شبهات پیرامون آیه

اشکال اول: اگر آیه در شأن علی(ع) نازل شده است، چرا ایشان از آیه به نفع خود احتجاج نکردند.

پاسخ: حضرت در موارد بسیاری به این آیه احتجاج نموده اند، مانند:

1-    هنگام به خلافت رسیدن ابوبکر(غایة المرام،ج2،ص20 ،حدیث16)

2-    در شورای شش نفره (مدرک قبل،حدیث17)

3-    در صفین خطاب به مهاجرین و انصار(الغدیر،ج1،ص395)

اشکال دوم: اگر آنچه علی علیه السلام در حال رکوع پرداخته است زکات واجب بوده است این معصیت است چرا که زکات را به تأخیر انداخته تاوقت نماز برسد وجایز نیست این معصیت را به علی علیه السلام نسبت دهیم واگر زکات را صدقه مستحبی بگیریم،این خلاف اصل است چون فرموده است«واتو الزکاة»وظاهر آیه دلالت دارد که برزکات واجب زکات اطلاق می شود نه صدقه مستحبی.

نتیجه اینکه نمی تواند مصداق این آیه امام علی علیه السلام باشد.

پاسخ: در صدر اسلام زکات به همان معنای لغوی خود بوده است ومعنای لغوی زکات  هم شامل زکات واجب و هم شامل صدقه مستحبی می شود. درحقیقت زکات در لغت مخصوصاً اگر در مقابل نماز قرار گیرد، به معنای انفاق مال در راه خداوند ومرادف آن است

حکم وجوب زکات پس از هجرت به مدینه بوده در حالی که آیه ولایت وقتی نازل شده که اصولاً زکات به معنای معروف ومصطلح هنوزواجب نشده بود، پس مراد از زکات در آیه، صدقه مستحبی می باشد.

اشکال سوم: درمورد حضرت علی(ع) مشهور است که هنگام نماز، کاملاًمتوجه خداوند بودوظاهراً کسی که چنین باشد فراغتی ندارد تاکلام غیر را بشنود وبفهمد

پاسخ:آیت الله مکارم شیرازی درتفسیرنمونه چنین پاسخ می دهد: آنها که این ایراد را می کنند ازاین نکته غفلت دارند که شنیدن صدای سائل وبه کمک او پرداختن توجه به خویشتن نیست، بلکه عین توجه به خداست. علی(ع)درحال نماز ازخود بیگانه بود نه از خدا ،ومی دانیم بیگانگی از خلق خدا بیگانگی از خداست وبه تعبیر روشن تر: پرداختن زکات در حال نماز، انجام عبادت درضمن عبادت است، نه انجام یک عمل مباح درضمن عبادت، وبازبه تعبیر دیگر آنچه باروح عبادت سازگارنیست، توجه به مسائل مربوط به زندگی مادی وشخصی است واما توجه به آنچه درمسیر رضای خداست، کاملاً با روح عبادت سازگار است وآن را تأکید می کند.

اشکال چهارم: کلمات آیه بصورت جمع آورده شده است و نمی تواند در شأن یک نفر باشد.

پاسخ: در آیات زیادی از قرآن کریم الفاظ به صورت جمع آمده، اما به اعتراف مفسران اهل سنت در شأن یک نفر نازل شده است مانند:

(آل عمران، آیه 181 - توبه، آیه 61- نساء، آیه 10 - ممتحنه، آیه 8- مائده، آیه 41)