جوان شیعه

مرحله سوم : نزول آیه اکمال

بعد از ایراد خطبه غدیر توسط پیامبر (ص) و بیعت مسلمین با امام علی (ع) آیه اکمال نازل گردید.

« الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دینا».(مائده/3)

 امروز است که دیگر کفار از ضدیت با دین شما مایوس شدند، دیگر از آنها نترسید، و تنها از من بترسید امروز است که دین شما را تکمیل کردم، و نعمت خود بر شما تمام نمودم، و امروز است که دین اسلام را براى شما پسندیدم‏.

سؤال مهم این است که مراد از « الیوم » چه روزی است که در آن روز هم کافران مأیوس شدند ، هم دین کامل شده و هم نعمت پروردگار در آن تمام شده است ؟

در پاسخ این سؤال چند قول بیان شده است .

قول اول : پیامبر (ص) همه احکام شرعی را بیان نموده بود به جز احکام گوشتهای حلال و حرام . مقصود از « الیوم » روزی است که احکام گوشتها بیان شد و دین کامل گردید .

نقد : این قول صحیح نیست ، زیرا بعد از نزول این آیات ، حکم ربا در سوره بقره و حکم ارث در سوره نساء نازل شد پس با بیان حکم گوشتها ، هنوز دین کامل نشده بود .

قول دوم : مقصود از « الیوم » روز عرفه در حجه الوداع است .

نقد : این قول نیز صحیح نیست ، زیرا در خطبه روز عرفه ، حکم جدید یا مطلب مهمی بیان نشد که موجب اکمال دین و یأس کفار شود .

قول سوم : مقصود ، روز فتح مکه یا نزول آیات برائت ( سوره توبه ) می باشد که آثار شرک از مکه برچیده شدند .

نقد : این دو احتمال نیز صحیح نیست ، زیرا در آن دو روز هنوز دین کامل نشده بود و پس از آن کفار مأیوس نشده بودند .

قول چهارم : مقصود ، روز غدیر خم است .

این دیدگاه مورد تأیید شیعه است ، زیرا ، کفار امیدوار بودند که پس از ارتحال پیامبر (ص) دین اسلام از بین خواهد رفت ، اما تعیین جانشینی امام علی (ع) برای پیامبر (ص) ، موجب یأس کفار گردید و با بیان مسأله امامت و جانشینی ، دین اسلام کامل گردید .

شاهد این ادعا این است که پیامبر (ص) بعد از نزول آیه اکمال فرمودند : « الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضی الرب برسالتی و ولایه علی بن ابیطالب من بعدی » ( شواهد التنزیل ، حاکم حکانی حنفی ، ج 1 ، ص 201 ، حدیث 211 )

در این روایت پیامبر(ص) تصریح فرمودند که مقصود از اکمال دین ، مسأله ولایت امام علی (ع) بعد از ایشان است .

البته بعضی از علمای اهل سنت نیز نزول این آیه را در روز غدیر خم دانسته اند . مانند :

1.      تاریخ مدینه دمشق ، 42/233

2.      تاریخ بغداد ، 8/290

3.      البدایه و النهایه 5/228

4.      فرائد المسمّطین ، 1/73

5.      المناقب ابن مغازلی ، حدیث 23 ، 25 ، 26 ، 27 .

6.   یعقوبی در تاریخ خود می نویسد : آیه اکمال آخرین آیه ایست که بر پیامبر (ص) نازل شده است و کان نزولها یوم النص علی امیر المؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه بغدیر خم ( تاریخ یعقوبی ، 2/43 )

مرحله چهارم : نزول آیه سأل سائل

مفسران و راویان شیعه و اهل سنت نقل می کنند ، بعد از واقعه غدیر ، یکی از منافقان به نام نعمان بن حارث فهری نزد پیامبر (ص) آمد و گفت : هر آنچه دستور دادی انجام دادیم ، امروز این جوان ( اشاره به امام علی^(ع) ) را بر ما برتری دادی . آیا این کار از ناحیه خودت بود یا از سوی خدا ؟ پیامبر (ص) فرمودند : از جانب خداوند بود . نعمان گفت : خدایا اگر این سخن حق است و از ناحیه تو است ، سنگی از آسمان بر ما فرو فرست . ناگهان سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت و این آیه نازل شد « سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ* لِّلْکَافِرِینَ لَیْسَ لَهُ دَافِعٌ (معارج / 1و2)

سائلى از کفار درخواست عذابى کرد که لا محاله واقع مى‏شد*و کافران دافعى براى آن نداشتند

آنچه بیان شد مطابق مدارکی است که در ذیل آمده است :

1.      الجامع لاحکام القرآن ، ذیل آیه

2.      شواهد التنزیل ، 2/383

3.      تفسیر روح المعانی ، 15/62

4.      فیض القدیر ، 6/218

شبهه : اگر حدیث غدیر دلالت بر خلافت بلا فصل حضرت علی (ع) دارد ، چگونه ممکن است عموم اصحاب پیامبر (ص) ( حدود 100 هزار نفر ) سفارشات آن حضرت را نادیده بگیرند و با ابوبکر بیعت نمایند .

پاسخ : اولاً : همه کسانی که در غدیر بیعت کردند اهل مدینه نبودند در حالی که ماجرای سقیفه و بیعت با ابوبکر در مدینه اتفاق افتاد .

ثانیاً : افراد سرشناس و اصحاب خاص پیامبر (ص) با ابوبکر بیعت نکرده و نسبت به امامت حضرت علی (ع) وفادار ماندند . مانند : سلمان فارسی ، ابوذر غفاری ، مقدادبن اسود ، عماربن یاسر ، ابی بن کعب ، ابو ایوب انصاری ، خزیمه بن ثابت و ...

ثالثاً : ابن ابی الحدید علت بیعت مردم با ابوبکر را اینگونه می نویسد : بعضی به خاطر حسادت ، بعضی به خاطر خونخواهی و انتقام ، یا جوان بودن حضرت ، بعضی از بیم سختگیری شدید او در امور دینی و ... با او بیعت نکردند ( شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، اصل 223 ، ج 2 ،ص 85 )

رابعاً : مخالفت صحابه با پیامبر (ص) بی سابقه نبوده است . مانند :

1.      سرپیچی از فرمان پیامبر (ص) در غزوه احد

2.      عدم شرکت در لشکر اسامه با تأکید پیامبر (ص)

3.      سرپیچی هنگامی که فرمود قلم و کاغذ بیاورید ، چیزی بگویم تا ابد گمراه نشوید

4.      انتقاد از صلح حدیبیه